2022-11-29

Nadgodziny w Kodeksie pracy – jakie zasady stosowane są obecnie?

Standardowy pełnoetatowy wymiar czasu pracy wynosi obecnie 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo. Czasami zdarzy się jednak, że pracownik potrzebny jest w nieco większym zakresie. W takiej sytuacji mówimy o nadgodzinach. Jak reguluje je Kodeks pracy?

Nadgodziny w Kodeksie Pracy

Czym są nadgodziny?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, nadgodziny to praca wykonywana przez pracownika ponad normy standardowego czasu pracy. W biznesie zdarza się czasami, że zbyt duża ilość pilnych zadań wymusza na konkretnych zespołach w przedsiębiorstwie dłuższą pracę. W takiej sytuacji Kodeks pracy uznaje godziny nadliczbowe za możliwe do wykonania, pod warunkiem, że zastosowane zostaną poniższe limity:

  • w ciągu doby pracownikowi przysługiwać będzie co najmniej 11 godzin odpoczynku (co oznacza, że na dobę może on pracować maksymalnie 13 godzin),
  • w czasie tygodnia liczba godzin przepracowanych (standardowo wraz z nadgodzinami) nie jest wyższa niż 48 godzin,
  • w ciągu roku limit godzin nadliczbowych nie może przekroczyć 150 godzin.

W przypadku tego ostatniego limitu, przepisy Kodeksu pracy dopuszczają jego przekroczenie, o ile taki zapis znajduje się w układzie zbiorowym pracy, regulaminie lub umowie o pracę. W takiej sytuacji jednak wciąż nie można przekroczyć tygodniowego limitu pracy wynoszącego 48 godzin.

Kto może, a kto nie może brać nadgodzin?

Kodeks pracy jasno określa sytuacje, w których możliwe jest wzięcie nadgodzin. Katalog sytuacji jest bardzo krótki, gdyż zawiera jedynie dwie pozycje:

  • konieczność prowadzenia akcji mającej na celu ochronę zdrowia i życia ludzkiego, ochrony mienia lub usunięcia awarii,
  • w momencie wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy, np. gdy zbyt duża część załogi jest na zwolnieniu lub gdy zachodzi konieczność dotrzymania terminu realizacji zleceń.

W zapisach Kodeksu pracy znajdziemy również katalog pracowników, co do których nie ma możliwości zlecenia pracy w godzinach nadliczbowych. Dotyczy to:

  • kobiet w ciąży,
  • pracowników młodocianych, -pracowników sprawujących opiekę nad dzieckiem do 4. roku życia (bez ich zgody),
  • pracowników niepełnosprawnych (z wyjątkiem sytuacji, gdy lekarz na wniosek pracownika udzieli takiej zgody),
  • pracowników zajmujących stanowiska w środowisku o wysokim stężeniu czynników szkodliwych dla zdrowia (z wyjątkiem prowadzonych przez nich akcji ratunkowych, ochrony mienia lub w przypadku konieczności usunięcia awarii).

Wynagrodzenie za nadgodziny

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, za pracę w godzinach nadliczbowych pracodawca może rozliczyć się z pracownikiem na dwa sposoby – poprzez udzielenie mu przez pracodawcę wolnego czasu lub poprzez świadczenie finansowe.

Czas wolny pracownik może wykorzystać na swój pisemny wniosek – otrzymuje wtedy taką liczbę wolnych godzin jak liczba nadgodzin, które wypracował. Ważne jest to, że wzięcie wolnego w zamian za nadgodziny w takim przypadku może nastąpić również poza okresem rozliczeniowym, w którym miała miejsce praca w godzinach nadliczbowych. Z kolei, jeśli pracodawca samodzielnie udziela pracownikowi czasu wolnego, musi zrobić to w tym samym okresie rozliczeniowym, jednakże czas dostępny dla pracownika jest o 50% wyższy niż ilość przepracowanych przez niego nadgodzin.

W przypadku rozliczenia pieniężnego, oprócz standardowej stawki godzinowej zapisanej w umowie o pracę, pracownikowi przysługuje również dodatek za wykonywanie swoich obowiązków zawodowych w godzinach nadliczbowych. W tym przypadku istnieją dwie stawki:

  • +100% stawki godzinowej za każdą nadgodzinę, która dotyczy pracy w godzinach nocnych, w niedziele i święta,
  • +50% stawki za każdy inny dzień, niż wymienione powyżej (czyli w tygodniu pracującym oraz w soboty, pod warunkiem, że są one wolne od pracy).

Ciekawie wygląda sytuacja w przypadku kadry managerskiej. Okazuje się, że zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, kierownicy i managerowie nie mają prawa do dodatków za nadgodziny wykonywane w dni robocze i soboty. Należy im się on jedynie w sytuacji, gdy pracowali w niedziele lub święta, pod warunkiem, że nie otrzymali za ten czas dnia wolnego.