Największa nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego od lat

Nowe regulacje weszły w życie w listopadzie 2019 r., ale szeroki zakres zmian sprawia, że trudno jest się w nich odnaleźć bez pomocy prawnika. Nowelizacja została jednak przeprowadzona po to, by znacznie skrócić czas trwania postępowań sądowych i usprawnić ich przebieg, a także by zachęcić do korzystania z pozasądowych metod rozstrzygania sporów, takich jak arbitraż czy mediacje.

Zasady doręczania korespondencji sądowej

Jedną ze znaczących zmian jest modyfikacja zasad dotyczących doręczania korespondencji sądowej. Podobnie jak do tej pory, sąd wysyła do pozwanego pozwy lub pisma procesowe, jeśli jednak pomimo dwukrotnego awizowania pozwany nie odbierze pisma, to obowiązek dostarczenia korespondencji spada na powoda. Co to oznacza w praktyce? To, że powód otrzyma informację z sądu wraz z odpisem pisma dla pozwanego i zostanie zobowiązany do doręczenia pisma za pośrednictwem komornika sądowego. Powód zlecając komornikowi dostarczenie korespondencji będzie musiał uiścić opłatę w wysokości 60 zł. Jeśli powód zaniecha tego obowiązku sąd zawiesi postępowanie. Co ciekawe, pozwany będzie miał obowiązek złożenia odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie. Jeśli tego nie uczyni, sąd będzie mógł wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym w oparciu o twierdzenia powoda o faktach. Dotąd było to możliwe jedynie w sytuacji, gdy pozwany nie stawił się na rozprawę lub nie podejmował obrony.

Plan rozprawy

Regułą ma stać się organizacja posiedzeń przygotowawczych. Mają one na celu wyjaśnić okoliczności sprawy, a nawet, jeśli będzie to możliwe, rozstrzygnąć ją w sposób ugodowy. Jednocześnie w trakcie posiedzenia przygotowawczego strony będą mogły przedstawić swoje żądania i twierdzenia oraz zgłaszać dowody. Jeśli ugodowe rozwiązanie sportu okaże się niemożliwe, sąd na posiedzeniu ustali plan rozprawy. Niezwykle ważne jest to, że poza szczególnymi okolicznościami, po zatwierdzeniu planu, nie będzie możliwe zgłaszanie nowych dowodów, twierdzeń lub żądań. A jeśli nawet dojdzie do konieczności powołania nowych świadków lub biegłych, albo włączenia do sprawy nowych dowodów to takie zmiany będą wymagały uiszczenia dodatkowej opłaty. Zgodnie z harmonogramem postępowanie sądowe powinno być ograniczone do minimalnej ilości posiedzeń, a jeśli konieczne będzie wyznaczenie kilku terminów to powinny się one odbywać w jak najkrótszych odstępach czasu. Warto też wiedzieć, że strony są zobligowane do brania udziału w posiedzeniu, a nieuzasadniona nieobecność może nieść ze sobą konsekwencje takie jak umorzenie postępowania czy obciążenie wyższymi kosztami procesu.

Eliminacja spraw

Jednym z najbardziej istotnych założeń nowelizacji jest usprawnienie pracy sądów. Dlatego ułatwione zostało eliminowanie bezzasadnych pozwów, czyli takich które nie wyrażają konkretnego żądania powoda. Takie pisma zostaną zwrócone powodowi.

Opłaty sądowe

Instrumentem mającym również pomóc w eliminowaniu spraw, które w ogóle nie powinny trafić do sądów jest zmiana zasad dotyczących opłat sądowych. Przykładowo, opłata za wniosek o zawezwanie do próby ugodowej wynosiła nie więcej niż 300 zł, co sprawiało, że był to tani sposób na przerwanie biegu przedawnienia lub postępowanie stawało się okazją do sformalizowanych negocjacji. Obecnie kwota ta wynosi jedną piątą opłaty, którą wnioskodawca musiałby wpłacić wnosząc pozew w sprawie majątkowej, czyli wniosek może nawet opiewać na kwotę 40 tys. zł! Sama zaś opłata sądowa za sprawy majątkowe dotąd wynosiła 5% wartości przedmiotu sporu, ale nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Obecnie dla spraw, których wartość sporu nie przekracza 20 tys. zł zostały określone konkretne sumy, a jeśli wartość przekracza wspomnianą kwotę to obowiązuje nadal 5% wartości, ale próg maksymalnej opłaty podniesiono do 200 tys. zł. Ustawa wprowadza też odpłatność niektórych czynności, które dotąd były nieodpłatne np. złożenie wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem. Zmodyfikowana została też zmiana wysokości opłat stałych i tym samym najniższe stawki w różnych wysokościach zostały zastąpione jednolitą opłatą w wysokości 100 zł. Uproszczony został system opłat kancelaryjnych. Ustawa wprowadziła też katalog opłat dotyczących ochrony praw autorskich, prawa własności przemysłowej czy czynów nieuczciwej konkurencji. Zachętą do podejmowania prób pozasądowego rozwiązania sporów ma być z kolei obniżenie opłat sądowych nawet o dwie trzecie (ale nie więcej niż 4 tys. zł), jeśli przed wytoczeniem powództwa strony wzięły udział w mediacjach na podstawie umowy o mediacji.

Kodeks postępowania cywilnego – zmiany nakierowane na szybkie rozstrzyganie spraw

Priorytetem jest szybkie rozstrzyganie spraw, dlatego wśród innych istotnych zmian wynikających z nowelizacji KPC jest chociażby wprowadzenie zasady sporządzania uzasadnień wyroków w sposób zwięzły. Możliwe jest też odstąpienie od uzasadnienia, jeśli w całości uwzględnia zawarty w piśmie procesowym wniosek strony oraz jeśli sąd podziela argumenty strony przytoczone na poparcie wniosku. Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego dotyczy też postępowania odwoławczego, a więc między innymi wprowadzenie zasady, że wniesienie środka zaskarżenia musi być poprzedzone złożeniem wniosku o doręczenie orzeczenia z pisemnym uzasadnieniem w całości lub w części, tzw. postępowanie międzyinstancyjne, które miało za zadanie przeprowadzić kontrolę formalną apelacji zostało przeniesione do sądu odwoławczego, a jeśli wyrok zostanie uchylony i sprawa zostanie przekazana do ponownego rozpatrzenia, to w miarę możliwości powinien ją rozpatrywać sąd w tym samym składzie. W celu szybkiego rozstrzygania spraw obowiązywać też będzie hierarchia dowodów. Oznacza to, że w pierwszej kolejności w postępowaniach gospodarczych będą brane pod uwagę dokumenty i opinie biegłych. Jednocześnie dowody z zeznań świadków będą traktowane jako ostateczność, brana pod uwagę dopiero wtedy, gdy inne środki dowodowe zostaną wyczerpane.