Dotychczasowe regulacje dotyczące badania trzeźwości pracowników

Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. Z kolei obowiązkiem pracowników jest przestrzeganie ustalonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Dlatego też do pracy nie może zostać dopuszczona osoba po spożyciu alkoholu lub będąca w stanie nietrzeźwości *. Do czasu nowelizacji Kodeksu pracy pracodawca nie dysponował uprawnieniami do kontroli stanu trzeźwości pracowników. Badanie trzeźwości pracownika mogło zostać przeprowadzone tylko przez organ powołany do ochrony porządku publicznego. Było to możliwe na żądanie kierownika zakładu pracy lub upoważnionej przez niego osoby wyłącznie w przypadku uzasadnionych podejrzeń, że pracownik spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się w niej po użyciu alkoholu.

Badanie takie mogło być też przeprowadzone na żądanie pracownika, który został odsunięty od wykonywania obowiązków służbowych na podstawie podejrzenia o pozostawanie w stanie po spożyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości. Zatem dotychczas procedura wyglądała tak, że pracodawca odsuwał pracownika od wykonywania obowiązków służbowych, a następnie wzywał policję, aby ta przeprowadziła badanie trzeźwości pracownika.

Samodzielne badanie trzeźwości pracownika przez pracodawcę z użyciem alkomatu nie było wprawdzie zakazane, ale musiało się odbywać za zgodą pracownika. Praktyka pokazuje jednak, że w wielu przypadkach pracodawcy wywierali presję na pracowników, przez co dochodziło do nadużyć, gdyż takie badanie jest oceniane jako nadmierna ingerencja ze strony pracodawcy. Wszystko dlatego, że stan trzeźwości należy do danych dotyczących zdrowia, a te są traktowane jako dane chronione przez RODO.

*Przypomnijmy, że zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

• stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
• obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Z kolei stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do: - stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo - obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Zmiany w sprawie badania stanu trzeźwości u pracowników

W dniu 1 grudnia 2022 roku Sejm uchwalił projekt zmian w Kodeksie pracy. Nowe przepisy, które określono w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 roku, weszły w życie z dniem 21 lutego 2023 roku. Wprowadzają one możliwość przeprowadzenia kontroli trzeźwości pracowników przez pracodawcę.

Zgodnie z nowelizacją pracodawca może wprowadzić kontrolę trzeźwości pracowników, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób, lub ochrony mienia.

Co ważne, kontrola trzeźwości nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Procedura musi się odbywać z pomocą metod niewymagających przeprowadzania badań laboratoryjnych i przy użyciu urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego wzorcowanie lub kalibrację. W dodatku sposób przeprowadzania kontroli trzeźwości, w tym rodzaj urządzenia wykorzystywanego do kontroli, zasady typowania pracowników do kontroli, czas i częstotliwość jej przeprowadzania muszą zostać ustalone w regulaminie pracy, w układzie zbiorowym lub w obwieszczeniu, podobnie jak zasady przetwarzania danych osobowych niezbędnych do przeprowadzenia kontroli. Ponadto pracownicy muszą zostać poinformowani o wprowadzeniu kontroli trzeźwości nie później niż dwa tygodnie przed ich stosowaniem.

Co istotne, w dalszym ciągu kontrola trzeźwości nie ma być tożsama z badaniem trzeźwości. Badanie trzeźwości pracowników w dalszym ciągu przeprowadza organ powołany do ochrony porządku publicznego, czyli policja, na przykład wtedy, gdy pracownik odmówi poddania się badaniu niewymagającemu badania laboratoryjnego.

Czy nowelizacja Kodeksu pracy eliminuje problem alkoholu w środowisku pracy?

Z całą pewnością nowelizacja Kodeksu pracy to dobry krok w kierunku eliminowania problemu alkoholu w środowisku pracy, ale jak podkreśla wielu pracodawców – nowe przepisy nie rozwiązują całkowicie istniejącego problemu. Wszystko dlatego, że pracodawca w dalszym ciągu musi dopuszczać do pracy osoby, w których organizmie stężenie alkoholu jest niższe niż 0,2‰ we krwi lub 0,1 mg w 1 dm3 w wydychanym powietrzu.

W dodatku zatrudniający pracowników nie może przetwarzać informacji o wynikach pomiaru, jeśli ten jest niższy od wskazanych wyżej wartości, ale jednocześnie nie jest równy zeru. Tymczasem, jak podkreślają pracodawcy, wiele stanowisk, choćby ze względu na bezpieczeństwo i ochronę życia oraz zdrowia ludzkiego, wymaga pracy bez choćby minimalnej ilości alkoholu w organizmie. Dlatego nie brakuje opinii, że przepisy powinny być bardziej radykalne i powinny promować całkowity brak tolerancji dla alkoholu w organizmie pracowników. Krytyka dotyczy też często wąskiego katalogu przesłanek, które mają uzasadniać przeprowadzenie badania trzeźwości pracowników.