2019-01-25

Co należy wiedzieć o odpowiedzialności materialnej pracowników?

Odpowiedzialność materialna pracowników zawsze budzi spore kontrowersje. Pracodawca chce zabezpieczyć swoje mienie, z kolei pracownicy obawiają się nadużyć i potrącania odszkodowań z wynagrodzenia. Wyjaśniamy wątpliwości pracowników i pracodawców.

Odpowiedzialność materialna

Kwestię odpowiedzialności materialnej pracownika regulują przepisy kodeksu pracy. To właśnie z nich wynika, że pracownik ponosi odpowiedzialność materialną za swoje działania. Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że istnieją dwa rodzaje odpowiedzialności – za szkodę wyrządzoną pracodawcy oraz za mienie powierzone pracownikowi.

Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi

Mieniem powierzonym może być telefon komórkowy, laptop, samochód służbowy, środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, ale też pieniądze, kosztowności, papiery wartościowe i inne narzędzia niezbędne do wykonywania pracy. W przypadku mienia powierzonego pracownik ponosi pełną odpowiedzialność za ewentualną szkodę i co do zasady, obowiązuje domniemanie winy pracownika. Pracownik może być zwolniony z odpowiedzialności tylko w wypadku, gdy udowodni, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych. Co ważne, nie jest konieczne podpisanie przez pracownika oświadczenia o ponoszeniu odpowiedzialności materialnej dotyczącej mienia powierzonego – dokument taki ma jedynie charakter dowodowy, ponieważ pracownik odpowiada za mienie od chwili jego prawidłowego powierzenia.

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy

Drugim rodzajem odpowiedzialności jest odpowiedzialność materialna pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy. W tym wypadku, aby obciążyć pracownika odpowiedzialnością muszą zostać spełnione dwa warunki – pracodawca musi ponieść szkodę i szkoda ta musi być spowodowana niewykonaniem lub niewłaściwym wykonaniem obowiązków pracowniczych z winy pracownika. Jednocześnie przepisy nie określają czym dokładnie jest naruszenie obowiązków lub nienależyte ich wykonanie. Pracodawca musi wykazać, że pracownik jest odpowiedzialny za szkodę, a jeśli szkoda została wyrządzona przez kilku pracowników, każdy z nich ponosi odpowiedzialność stosownie do winy. Jeśli nie da się tych proporcji ustalić, to wszyscy odpowiadają po równo.

Pracodawca może za wyrządzoną szkodę żądać odszkodowania. Może go dochodzić na drodze sądowej, poprzez podpisanie ugody lub poprzez potrącenie odszkodowania z wynagrodzenia za pracę za zgodą pracownika. Potrącenie odszkodowania bez zgody wyrażonej na piśmie jest działaniem bezprawnym.

Cechy odpowiedzialności materialnej pracownika

Odpowiedzialność materialna jest ograniczona do rzeczywistej szkody poniesionej przez pracodawcę. Na pracodawcy ciąży obowiązek udowodnienia, że szkoda powstała na skutek niewłaściwego działania pracownika. Natomiast samo odszkodowanie nie może przekraczać trzykrotnej wysokości wynagrodzenia pracownika. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy szkoda została wyrządzona umyślnie – wówczas pracownik odpowiada za nią w całości. Kiedy odpowiedzialność materialna pracowników (za powierzone mienie) nie ma zastosowania? W sytuacji, gdy pracownicy podpisują oświadczenie o wspólnej odpowiedzialności na powierzone mienie (np. towar w sklepie), i w przypadku zmian w składzie pracowników objętych umową nie została zawarta nowa umowa (w oparciu o aktualną inwentaryzację). W tym wypadku pracownik może ponosić odpowiedzialność tylko na zasadach ogólnych.