Dopłata do wypoczynku pochodzi ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS). Powstaje on obligatoryjnie w firmach zatrudniających powyżej 20 osób, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, oraz w instytucjach, które prowadzą gospodarkę finansową na podstawie przepisów o finansach publicznych (budżetówka, samorząd). Z funduszu mogą korzystać pracownicy i ich rodziny, byli pracownicy (emeryci, renciści) z rodzinami oraz inne osoby wskazane w regulaminie. W mniejszych przedsiębiorstwach to właściciel decyduje o tym, czy tworzy fundusz. Może on też zadecydować o współfinansowaniu wypoczynku pracowników z budżetu firmy. Dofinansowanie do wypoczynku może być realizowane w dwóch formach: jako tzw. wczasy pod gruszą i jako świadczenie urlopowe. Wczasy pod gruszą to wypoczynek organizowany przez pracowników we własnym zakresie. Wbrew nazwie nie muszą to być wakacje u rodziny na wsi, czy w gospodarstwie agroturystycznym – do tej kategorii zaliczają się również wyjazdy z biurami podróży, pod warunkiem że zostały wykupione indywidualnie przez zatrudnionego (a nie są to wycieczki firmowe). Ważne jest to, że dofinasowanie nie jest w tym przypadku obligatoryjne. Jego przyznanie i wysokość środków zależą od sytuacji rodzinnej i materialnej pracownika (uwaga, różnicowanie ze względu na staż w firmie, wymiar etatu i urlopu czy zajmowane stanowisko jest bezprawne). Aby trzymać taką pomoc, trzeba złożyć w dziale kadr stosowny wniosek oraz oświadczenie o wysokości dochodów i sytuacji rodzinnej. Wczasy pod gruszą nie są opodatkowane do wysokości 380 zł rocznie. Inaczej jest ze świadczeniem urlopowym – ono przysługuje każdemu zatrudnionemu, niezależnie od wysokości dochodu. Z reguły warunkiem jest skorzystanie z urlopu wypoczynkowego w wymiarze minimum 14 kolejnych dni kalendarzowych, ale regulaminy poszczególnych ZFŚS mogą dopuszczać np. tygodniowy wypoczynek lub w ogóle nie wprowadzać limitu dni. Pracownik starający się o świadczenie urlopowe nie musi składać wniosku, a podatek odprowadza się od całej wysokości dofinansowania. Te dwie formy różnią się też, jeśli chodzi o termin przyznania. Wczasy pod gruszą powinny być wypłacone w okresie bezpośrednio następującym po urlopie pracownika, a świadczenie urlopowe – nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie wypoczynku. Warto o tym pamiętać, planując urlopowe wydatki. Dobrze też być świadomym, że zawsze może się zdarzyć sytuacja losowa. Jeżeli pracownik zachoruje i będzie musiał przerwać wypoczynek, co do zasady musi zwrócić świadczenie urlopowe. O zwrocie wczasów pod gruszą decydują przepisy zawarte w regulaminie ZFŚS.